Κάλαντα της Πρωτοχρονιάς

Μια απόπειρα να εξηγηθούν τα -ελαφρώς ακατανόητα- κάλαντα της Πρωτοχρονιάς (που έχουν Βυζαντινή προέλευση).

Καταρχήν πρέπει να λάβουμε υπόψη ότι στα Βυζαντινά χρόνια τα κάλαντα δεν τα έλεγαν μικρά παιδιά αλλά συνήθως παρέες νέων  (εξ ου το «δες κι εμέ το παλληκάρι»).

Μια άλλη επισήμανση, για τα κάλαντα γενικώς, είναι ότι πέρα από τις αναφορές στην επικείμενη εορτή (Χριστούγεννα, Πρωτοχρονιά, Φώτα), είχαν τη μορφή διαλόγου με τους ενοίκους του σπιτιού.

Στην πιο διαδεδομένη εκδοχή των καλάντων της Πρωτοχρονιάς, η παρέα που λέει τα κάλαντα δεν απευθύνεται στον «αφέντη» του σπιτιού (που ήταν το πιο συνηθισμένο) αλλά στην κόρη του σπιτιού. Ήταν ένα είδος βυζαντινού εορταστικού φλερτ.

 Μέσα από τα κάλαντα εκφράζεται συγκαλυμμένα το ενδιαφέρον των καλαντιστών προς τη νέα. Η σειρά των στίχων είναι εναλλάξ ένας στίχος, που αναφέρεται στον Άγιο Βασίλη, και στη συνέχεια ένας στίχος με  υπονοούμενα ή κοπλιμέντα προς την κοπέλα για την οποία λέγονται τα κάλαντα.

Στους στίχους των καλάντων που ακολουθούν οι μονοί στίχοι είναι αυτοί  που αναφέρονται στον Άγιο Βασίλειο, που γιορτάζει την πρωτοχρονιά και οι ζυγοί αυτοί που απευθύνονται στην κοπέλα. Σε παρένθεση οι επεξηγήσεις:

 1. Αρχιμηνιά και αρχιχρονιά
2. Ψηλή μου δεντρολιβανιά (που είσαι ψηλή και λυγερή σαν δεντρολιβανιά)
3. και αρχή καλός μας χρόνος
4. εκκλησιά με τ’ άγιο θόλος (είσαι εντυπωσιακή σαν εκκλησιά με τρούλο)
5. Αρχή που βγήκε ο Χριστός, άγιος και πνευματικός
6. στη γη να περπατήσει και να μας καλοκαρδίσει (η κοπελιά)
7. Άγιος Βασίλης έρχεται
8. και δεν μας καταδέχεται (δεν μας καταδέχεται η κοπέλα)
9. από την Καισαρεία
10. συ είσαι αρχόντισσα κυρία (εσύ κοπέλα μου είσαι αρχόντισσα)
11. Βαστάει εικόνα και χαρτί  (ο άγιος όπως παριστάνεται στις εικόνες)
12. ζαχαροκάντιο ζυμωτή (είσαι σαν γλυκό ζυμωμένο, σαν ζαχαροκάντιο, δηλ. γλυκό από ζαχαροκάλαμο)
13. χαρτί και καλαμάρι
14. δες κι εμέ το παλληκάρι (κοίτα και μένα το παλληκάρι)
15. Το καλαμάρι έγραφε (είναι θέληση του αγίου σε συνδυασμό με τον επόμενο στίχο)
16. την μοίρα του την έλεγε (είναι η μοίρα μας να είμαστε μαζί [;])
17. και το χαρτί ομίλει (αυτό μάλλον μπαίνει για ομοιοκαταληξία)
18. άγιε μου, άγιε μου καλέ Βασίλη (για ξεκάρφωμα)


Το post βασίστηκε σε άρθρο του  Karamatskos Dimitris 
http://karamatskos.blogspot.gr/2012/04/blog-post_3251.html?view=classic