Μέγκλα-Μια ετυμολογία

Νόμιζα πως ήξερα την ετυμολογία της λέξης «μέγκλα». Γελιόμουν. Παραθέτω το παρακάτω κείμενο από το ιστολόγιο του Νίκου Σαραντάκου http://sarantakos.wordpress.com:

Η λέξη μέγκλα (κάτι το πολύ ωραίο, και ιδίως κάτι καλής ποιότητας) ανήκει βέβαια στο μάγκικο λεξιλόγιο, αλλά είναι αρκετά διαδεδομένη, τόσο ώστε να μπει και στα δυο σύγχρονα μεγάλα λεξικά μας, εννοώ ΛΚΝ και Μπαμπινιώτη. Χρησιμοποιείται σήμερα άκλιτη, ως χαρακτηριστικό ενός εκλεκτού πράγματος: Αγόρασα ένα κουστουμάκι, μέγκλα!
Η μέγκλα προβληματίζει για την ετυμολογία της. Σύμφωνα με την επικρατούσα άποψη, ετυμολογείται από το made in England, αφού τα αγγλικά είδη ήταν ονομαστά για την υψηλή τους ποιότητα. Μερικοί μάλιστα το εξειδικεύουν: προέρχεται, λένε, από τα αγγλικά κασμίρια, που έγραφαν made in England και που ήταν… μέγκλα, εξαιρετικής ποιότητας.

Αυτή την ετυμολογία, που εμένα μου φαίνεται ύποπτη, τη δέχεται με επιφυλάξεις το ΛΚΝ. Ο Μπαμπινιώτης την απορρίπτει και τη θεωρεί παρετυμολογία. Εδώ που τα λέμε, δίκιο μου φαίνεται πως έχουν όσοι επισημαίνουν ότι είναι φωνητικώς αδύνατο να προκύψει το μέγκλα από το made in England, διότι παραλείπονται συλλαβές χωρίς να πληρούνται οι απλολογικοί όροι.
Να σημειώσω εδώ ότι είναι εντελώς διαφορετική η περίπτωση του μπιελάρ, που όντως προήλθε από τα αρχικά BLR, τα οποία όμως μεταφέρθηκαν αυτούσια –και, εκτός αυτού, η καθιέρωση του όρου έγινε αρχικά σε μια ειδική αργκό (του στρατού).
Αν όμως η ετυμολόγηση της μέγκλας από το made in England είναι προβληματική, το λεξικό Μπαμπινιώτη (στις νεότερες εκδόσεις του) προτείνει μια εκ πρώτης όψεως πολύ πιο απίθανη ετυμολογία, από το ποντιακό μέγκλα = πέος (με το συμπάθειο). Πράγματι, το Ιστορικό λεξικό της ποντικής διαλέκτου, του Α.Α.Παπαδόπουλου, καταχωρεί τη λ. μέγκλα: Λέξις ξένη. Τὸ γεννητικὸν μόριον ζώου, συνεκδ. δὲ καὶ ἀνδρός (τόμ. 2, σελ. 30). Αρχή είναι το λατινικό mentula (ίδια σημασία) μέσω του λαϊκού λατινικού mencla.
Να σημειωθεί ότι το λεξικό Μπαμπινιώτη δίνει και τύπο «ο μέγκλος». Ομολογώ ότι τον τύπο αυτό δεν τον είχα ακούσει ποτέ.
Όμως, τον τύπο «μέγκλος» τον βρίσκω στα Είδωλα του Ροΐδη, χωρίς ωστόσο να ξεκαθαρίζει την εικόνα. Στα Είδωλα, στην ενότητα Ε’ (Η δήθεν πτωχεία), θέλοντας να αντικρούσει τις κατηγορίες των νεοαττικιστών για το φτωχό λεξιλόγιο της δημοτικής, ο Ρ. παραθέτει επί πολλές σελίδες διάφορες γαλλικές λαϊκές λέξεις που είναι αδύνατο να μεταφραστούν στην καθαρεύουσα, όμως αποδίδονται μια χαρά στη δημοτική.  Και ανάμεσα σ’ αυτές έχει και το dadais, grand dadais, το οποίο «δεν μεταφράζεται άλλως ή διά του ‘μέγκλος και μέγκλαρος’».
Πρέπει να πω ότι, αν πιστέψω το google books, η λ. μέγκλα υπάρχει και στον πέμπτο τόμο των Απάντων του Ροΐδη, αλλά μέχρι τώρα δεν την έχω εντοπίσει –δεν τα έχω διαβάσει όλα, ομολογώ. Οπότε επιστρέφουμε στον μέγκλο των Ειδώλων (που δεν τον δίνει το google books, αλλά τον βρήκα με τον παραδοσιακό τρόπο, τυχαία, διαβάζοντας το βιβλίο).
Το γαλλικό dadais κάτι σαν μαντράχαλος σημαίνει, αν δεν σφάλλω. Η τόσο παλιά εμφάνιση του ‘μέγκλος’ (τα Είδωλα γράφτηκαν γύρω στο 1893) θα κατέρριπτε την εκδοχή του made in England, εφόσον βέβαια ο μέγκλος του Ροΐδη είναι ίδια λέξη με τη μάγκικη μέγκλα, πράγμα καθόλου σίγουρο, διότι το dadais δεν είναι κάτι όμορφο, μόνο κάτι μεγάλο (αν και από τη μια έννοια μπορεί κανείς να μεταπέσει στην άλλη). Πάντως, στο λεξικό της λαϊκής, του Δαγκίτση, βρίσκω να λημματογραφείται η μέγκλα με τη σημασία «αρμονία, ομορφιά» και επίσης ο μεγκλαράς, όμορφος, επιβλητικός, ωραίος.
Πριν προχωρήσω, ένα διάλειμμα· θα σας διηγηθώ μια ιστορία, ένα ασήμαντο περιστατικό στο οποίο πρωταγωνιστεί η λέξη μέγκλα.

Τον Ιούλιο του 1924, η βενιζελική εφημερίδα Έθνος δημοσίευσε ένα διήγημα του Μπλάσκο Ιμπάνιεθ, μεταφρασμένο από τον Κ. Οικονομίδη, μάλλον από τα ισπανικά, με τον τίτλο «Βαλενθιάνικη μέγκλα». Ο πρωτότυπος τίτλος, όπως βρήκα, είναι Guapeza valenciana, ενώ στα γαλλικά έχει μεταφραστεί Vantardise valencienne (βαλεντσιάνικη φιγούρα, περίπου). Η Καθημερινή, που ήταν την εποχή εκείνη η ναυαρχίδα του προσωρινά ηττημένου μοναρχισμού, και που βρισκόταν σε ανειρήνευτον αγώνα με τις βενιζελικές εφημερίδες, με τις οποίες .έστηνε καβγάδες για ψύλλου πήδημα, βρήκε εντελώς απαράδεκτο τον τίτλο, που τον θεώρησε σύμπτωμα της γενικότερης παρακμής της χώρας, και σχολίασε: «Δεν είναι να τραβά κανείς τα μαλλιά του, έστω και φαλακρός;» Το Έθνος αντέδρασε: «Τόσον εύθικτος λοιπόν η αισθητική της Καθημερινής; Την θίγει η λέξις ‘μέγκλα’! Κι ευρίσκει ότι η λέξις δεν έχει την θέσιν της ούτε στο λαϊκό περιβάλλον, όπου εκτυλίσσεται το διήγημα του Έθνους», ενώ, συνεχίζει ο σχολιογράφος, η Καθημερινή δεν ντρέπεται να γράφει «να πάει να πνιγεί» για τον τάδε βενιζελικό υπουργό. Στη συνέχεια, ο καβγάς πολιτικοποιήθηκε: το Έθνος αναρωτήθηκε μήπως το μένος της Καθημερινής οφείλεται στο ότι ο Ιμπάνιεθ είχε γράψει έναν ύμνο για τον Βενιζέλο, η δε Καθημερινή απάντησε ότι αγνοούσε το γεγονός αλλά ευχαρίστως δέχεται να «υβρίσει τον συγγραφέα αντί του μεταφραστού». Πάντως, όπως λέει ο σχολιογράφος της Καθημερινής, «φρονούμεν ότι όχι εις τίτλον μυθιστορήματος εφημερίδας, αλλ’ ουδέ εις τίτλον ταβέρνας δεν δύναται να εισχωρήση ‘μέγκλα’ καμμία».
Το γουστόζικο αυτό επεισόδιο μας δείχνει ότι η λέξη «μέγκλα» υπήρχε περίπου με τη σημερινή σημασία το 1924 και ότι κάποιοι θεωρούσαν αναξιόπρεπο να εμφανίζεται στις στήλες εφημερίδας. Η σημασία δεν ήταν τελείως ίδια με τη σημερινή, αλλά και σε ένα λεξικό (Γιοβάνη) έχω βρει τη μέγκλα να σημαίνει «ακκισμός, νάζι».
Ανακεφαλαίωση:
Χωρίς να έχω καταλήξει σε οριστικό συμπέρασμα, απορρίπτω με βεβαιότητα την παραγωγή από το made in England, μεταξύ άλλων και για χρονολογικούς λόγους. Ακόμα κι αν δεχτούμε ότι ο μέγκλος του Ροΐδη δεν έχει σχέση με τη μέγκλα, η βεβαιωμένη χρήση της λέξης το 1924 είναι αρκετά νωρίς για αγγλικό δάνειο. Και κάτι τελευταίο: υπάρχει και τοπωνύμιο Μέγκλα και επώνυμο Μέγκλας. Και ασφαλώς αυτά δεν βγήκαν από το made in England!
Όσο για την ετυμολόγηση Μπαμπινιώτη, δεν είναι τόσο απίθανη όσο φαίνεται. Αν η μέγκλα ήταν αρχικά το αντρικό εργαλείο, μπορεί ο μεγκλαράς να ήταν αρχικά ο ψωλαράς και στη συνέχεια ο άντρακλας, ο λεβέντης, οπότε, όταν η λέξη μεγκλαράς έγινε γνωστή και σε περιοχές που αγνοούσαν την αρχική σημασία, να ξαναπλάστηκε η μέγκλα με τη σημασία της λεβεντιάς, της φιγούρας, και μετά της εξαιρετικής ποιότητας. Δεν είμαι σίγουρος γι’ αυτό, βέβαια, μια εικασία κάνω και δεν επιμένω  να σας πείσω, αλλά είμαι βέβαιος ότι το made in England είναι μια ελκυστική παρετυμολογία.
Οπότε, το μόνο βέβαιο δίδαγμα από το σημερινό άρθρο είναι πως η ετυμολόγηση λαϊκών λέξεων παρουσιάζει συχνά μεγάλες δυσκολίες –αλλά αυτό το ξέραμε ήδη….