H φράση του Καμπρόν

Στο Γνωμικολογικόν υπάρχει η ιστορική φράση:

 Η φρουρά πεθαίνει αλλά δεν παραδίνεται. 

 που αποδίδεται στον στρατηγό του Ναπολέοντα
  Pierre Cambronne (1770-1842)

Η ιστορία της φράσης έχει ως εξής:
O Καμπρόν (Pierre Cambronne)  στη μάχη του Βατερλώ (18 Ιουνίου 1815) ήταν επικεφαλής της Παλιάς Φρουράς (Vieille Garde) δηλαδή των επιλέκτων της αυτοκρατορικής φρουράς. Όταν προς το τέλος της μάχης ο Άγγλος στρατηγός Colville του ζήτησε να παραδοθεί, ο Καμπρόν υποτίθεται ότι είπε αυτήν την ηρωική φράση (στα Γαλλικά, La garde meurt et ne se rend pas !).
Πολύ γνωστή είναι μια άλλη εκδοχή της απάντησης που έδωσε ο Καμπρόν στην ίδια περίσταση: Merde ! (σκaτά), που έμεινε στην ιστορία ως η «λέξη του Καμπρόν».

---

Είπε πραγματικά αυτό ο Καμπρόν  «Η φρουρά πεθαίνει αλλά δεν παραδίνεται» ;

Σίγουρα όχι. Κατ’ αρχάς να σημειώσουμε ότι ο Καμπρόν στη μάχη του Βατερλώ τραυματίστηκε αλλά δεν πέθανε, και αιχμαλωτίστηκε. Παρ’ όλα αυτά θεωρήθηκε ήρωας από τους Γάλλους και το “Merde” έγινε viral (όπως θα λέγαμε σήμερα). Επιπλέον, κάποιος δημοσιογράφος ονόματι Rougement κάνοντας ρεπορτάζ για τα γεγονότα της μάχης και θέλοντας προφανώς να αποφύγει το δύσοσμο “Merde”  και να ωραιοποιήσει τις τελευταίες στιγμές της Παλαιάς Φρουράς, ανέφερε πρώτος τη φράση για την φρουρά που πεθαίνει αλλά δεν παραδίδεται.
Στην πραγματικότητα, οι επιζήσαντες της Φρουράς —μαζί και ο Καμπρόν—αιχμαλωτίστηκαν από τους Άγγλους κάτω από αδιευκρίνιστες συνθήκες και χωρίς να προηγηθεί κάτι συνταρακτικό, ενώ οι αυτόπτες μάρτυρες δεν επιβεβαιώνουν κάποιον ηρωικό διάλογο.

Ο ίδιος ο Καμπρόν πάντα αρνιόταν κατηγορηματικά τόσο τη φράση που του απέδωσε ο Rougement όσο και το “Merde”, αλλά οι φράσεις κατοχυρώθηκαν σ’ αυτόν και πέρασαν έτσι στην ιστορία, ενώ ενσωματώθηκαν σε πεζογραφήματα (όπως στους Αθλίους του Ουγκώ) , σε πίνακες ζωγραφικής και σε γλυπτά. Το 1848 έκαναν άγαλμα τον Καμπρόν στην ιδιαίτερη πατρίδα του, τη Ναντ. Στο βάθρο του αγάλματος είναι χαραγμένη η φράση η «φρουρά πεθαίνει αλλά δεν παραδίνεται.»

Σήμερα, θεωρείται βέβαιο ότι ο Καμπρόν δεν είπε ποτέ αυτήν τη φράση, αλλά μάλλον πρέπει να είχε πει, πάνω στην έξαψη της μάχης, το “Merde” (ίσως όταν τραυματίστηκε).
Όπως παρατηρεί πολύ εύστοχα ο Φλωμπέρ «Για φαντάσου! Πέντε λέξεις για να αντικαταστήσουν πέντε γράμματα!»
Ο Βίκτωρ Ουγκώ έγραψε πώς «ο πραγματικός νικητής της μάχης του Βατερλώ ήταν ο Καμπρόν».

Η φράση παλιότερα υπήρχε στο Γνωμικολογικόν στις Ιστορικές φράσεις, αλλά έχει πλέον αποσυρθεί από εκεί. Υπάρχει όμως στα Επιγράμματα λόγω της παρουσίας της στο βάθρο του αγάλματος του Καμπρόν στη Ναντ.