Το Ζεν και η τέχνη συντήρησης της μοτοσικλέτας

 O Αμερικανός συγγραφέας και καθηγητής φιλοσοφίας Robert M. Pirsig δημοσίευσε το βιβλίο του «Το Ζεν και η τέχνη συντήρησης της μοτοσικλέτας» (Zen and the Art of Motorcycle Maintenance) το 1974. 

Το  βιβλίο υπήρξε τεράστια επιτυχία και με πωλήσεις πάνω από 5.000.000 αντίτυπα παγκοσμίως παραμένει ένα από τα πιο  δημοφιλή βιβλία (εκλαϊκευμένης) φιλοσοφίας.

Δεν πρόκειται απλά για ένα φιλοσοφικό βιβλίο, ούτε για έναν ταξιδιωτικό οδηγό και, βέβαια, δεν είναι ένα βιβλίο για μοτοσυκλέτες. Αφορμή για τη συγγραφή του ήταν ένα ταξίδι με μοτοσυκλέττα από τη Μινεσότα ως τη Βόρεια Καλιφόρνια που πραγματοποίησε ο Pirsig το 1968, μέσα σε 17 μέρες, παρέα με τον 12χρονο γιο του. Επιστρέφοντας απ’ αυτή την εμπειρία, ο συγγραφέας πέρασε μια τετραετία καταγράφοντας κάθε πρωί, από τις δύο μετά τα μεσάνυχτα μέχρι τις έξι που έφευγε για τη δουλειά του, όλα όσα είχε βιώσει ή είχε σκεφτεί σε εκείνο το ταξίδι.

 Στο βιβλίο υπάρχει μια διαλεκτική «σύγκρουση» ανάμεσα στις κλασικές αξίες, εκείνες που οδηγούν τον άνθρωπο στο να δημιουργήσει μια μηχανή -εν προκειμένω μια μοτοσικλέτα- και στις ρομαντικές αξίες, που θυμίζουν μια ανέμελη διαδρομή σ’ έναν μακρύ επαρχιακό δρόμο. Από τη μία, λοιπόν, η μοτοσικλέτα λειτουργεί ως σύμβολο της τεχνολογικής εξέλιξης της Δύσης και απ’ την άλλη ως σύμβολο της διερεύνησης των αξιών που φωτίζουν διαχρονικά τη ζωή του ανθρώπου από την αρχαιότητα μέχρι σήμερα.

Ένα απόσπασμα από την πρώτη σελίδα του βιβλίου:

Όταν  ταξιδεύεις με μοτοσικλέτα βλέπεις τα πράγματα με τελείως διαφορετικό τρόπο. Όταν είσαι με αυτοκίνητο, είσαι συνέχεια σε ένα κλειστό θάλαμο και επειδή το ΄χεις συνηθίσει, δεn συνειδητοποιείς πως ό,τι βλέπεις από το παράθυρο του αυτοκινήτου δεν είναι τίποτε άλλο παρά περισσότερη τηλεόραση. Είσαι ένας παθητικός παρατηρητής, και όλα κινούνται γύρω σου βαρετά μέσα σε πλαίσιο.

Με τη μοτοσικλέτα το πλαίσιο λείπει. Είσαι σε απόλυτη επαφή με τα πάντα. Είσαι μέσα στην εικόνα. Δεν την παρακολουθείς απλώς και η αίσθηση της παρουσίας σε συγκλονίζει. Το τσιμέντο που σφυρίζει, καθώς περνάει πάνω του η ρόδα είκοσι πόντους πάνω από τα πόδια σου, είναι αληθινό, είναι το ίδιο που περπατάς επάνω του. Είναι εκεί, φλουταρισμένο λόγω της ταχύτητας αλλά, έτσι και κατεβάσεις το πόδι σου, το ακουμπάς ό,τι ώρα θέλεις, κι όλη αυτή η αίσθηση, όλη αυτή η εμπειρία δεν απομακρύνεται στιγμή από την άμεση συνειδητότητα σου.