Εξώλης και προώλης

Λίγα λόγια γι’ αυτήν την παροιμιακή φράση:

Καταρχήν η σωστή ορθογραφία είναι αυτή: "Εξώλης και προώλης". Θα φανεί στη συνέχεια γιατί.

Όσον αφορά τη σημασία της: Είναι παροιμιακή φράση με επιρρηματική λειτουργία και χρησιμοποιείται για να χαρακτηρίσει πρόσωπο ανήθικο, διεφθαρμένο και με μη αποδεκτή σεξουαλική ηθική (προσπαθώ να το διατυπώσω κομψά). Η φράση χρησιμοποιείται πάντα για γυναίκες. Η χρήση της για χαρακτηρισμό άντρα είναι λάθος (συγγνώμην αν αυτό δεν είναι pοlitically correct, αλλά έτσι είναι η φράση, τι να κάνουμε).

Όσον αφορά την προέλευση και την ετυμολογία της: Η φράση είναι αρχαία αλλά δεν είχε την ίδια σημασία. Οι λέξεις που την αποτελούν είναι επίθετα, προερχόμενα από τις προθέσεις εξ και προ, καθώς και από θέμα του ρήματος όλλυμι «καταστρέφω, αφανίζω, διαφθείρω».
Η πρώτη γνωστή χρήση των επιθέτων αυτών γίνεται στη φράση του Δημοσθένη: «εἰ δ΄ ἄρ΄ ἔχουσιν ἀνιάτως͵ τούτους μὲν αὐτοὺς καθ΄ ἑαυτοὺς ἐξώλεις καὶ προώλεις ἐν γῇ καὶ θαλάττῃ ποιήσατε » (αν αυτοί [οι οπαδοί του Φιλίππου] δεν αλλάζουν γνώμη, να τους καταστρέψετε [εσείς, οι θεοί] τέλεια και ολοκληρωτικά).
Επίσης υπάρχει σε παράθεμα  του σοφιστή του 2ου μ.Χ. αιώνα  Κλαυδίου Αιλιανού: αλλ΄ εξώλης και προώλης προπηλακισθείς ες κόρακας ώχετο.
Η σημερινή σημασία της φράσης και ο περιορισμός της στο θηλυκό γένος έχει την αφετηρία της στη βυζαντινή περίοδο και στο έθιμο της διαπόμπευσης όσων γυναικών είχαν διαπράξει μοιχεία ή ασκούσαν πορνεία. Οι λέξεις εξώλης και προώλης συνδέθηκαν με την απώλεια (που προέρχεται από το ίδιο ρήμα) και απέκτησαν άλλο πεδίο αναφοράς.