24.10.13

ἔλαιον καὶ οὐ θυσίαν

Ένα από τα ΜΙΚΡΑ ΠΟΙΗΜΑΤΑ του Ντίνου Χριστιανόπουλου:xristianopoulos

«ἔλαιον θέλω καὶ οὐ θυσίαν»
κι ἐμεῖς ποὺ θυσιαστήκαμε;
κι ἐμεῖς ποὺ δὲ λαδώσαμε;

(το πρόσθεσα πρόσφατα στο Γνωμικολογικόν)

Μου άρεσε, και ειδικά το «ἔλαιον θέλω καὶ οὐ θυσίαν». Όμως, το έψαξα και διαπίστωσα ότι η φράση δεν υπάρχει στην εκκλησιαστική γραμματεία!

Υπάρχει η φράση «ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν» σε διάφορα χωρία της Αγίας Γραφής. Εμφανίζεται στο βιβλίο του Ωσηέ της Παλαιάς Διαθήκης καθώς και σε διάφορα σημεία της Καινής Διαθήκης, μεταξύ των οποίων και στην παραβολή των Δέκα Παρθένων. Η φράση απαντάται τόσο σαν “έλεος θέλω…” όσο και σαν “έλεον θέλω…” (και τα δύο σωστά, το έλεος αρχικά ήταν αρσενικό).

Η διαφορά δεν είναι ανεπαίσθητη. Η χριστιανοπουλική απόδοση δίνει τελείως άλλο νόημα στη φράση και, κατ’ εμέ, την κάνει πολύ πιο ενδιαφέρουσα και quotable.

Δεν είμαι σε θέση να γνωρίζω γιατί ο Χριστιανόπουλος κάνει αυτό το “λάθος”. Ίσως ποιητική αδεία (με “έλεον” δεν βγαίνει το ποίημα). Ή, ίσως ο ποιητής κάνει ένα έξυπνο λογοπαίγνιο. Αλλά το πιο πιθανό κατά τη γνώμη μου είναι ότι ο Χριστιανόπουλος –γόνος οικογένειας ψαλτών- ακούγοντας τη φράση στο Ευαγγέλιο να νόμισε ότι πρόκειται για “έλαιον”. Συμβαίνει σε όλους μας να ακούμε κάτι –ιδίως σε τραγούδια- και να νομίζουμε ότι ακούμε κάτι άλλο με τελείως διαφορετικό νόημα (ή πολλές φορές χωρίς κανένα νόημα). Αυτό είναι ακόμα πιο δικαιολογημένο όταν πρόκειται για ομόηχες λέξεις όπως “έλαιον” και “έλεον”.

Όπως και να ‘χει, η αφετηρία για το ποίημα είναι μια παραποιημένη βιβλική ρήση. 

Έχει ενδιαφέρον και η χρήση της φράσης (με “έλεον”) στην παραβολή των Δέκα Παρθένων.   Το χωρίον έχει ως εξής:

Ἐμνημόνευσαν τῆς τοῦ νυμφίου φωνῆς τῆς λεγούσης.
Ἔλεον θέλω, καὶ οὐ θυσίαν·
καὶ πάλιν, ὅτι κατακαυχᾶται ἔλεος κρίσεως.
Ταῦτα καλῶς βουλευόμεναι,
ἐπλήρωσαν τὰ ἀγγεῖα αὐτῶν ἐλαίου.
Ποῖα ἄρα ἀγγεῖα;
Τὰς τῶν πεινώντων κοιλίας.

Κεντρικό στοιχείο όλης της παραβολής είναι ότι το “έλεον” παραβάλλεται με το “έλαιον”. Το δίδαγμα: οι πιστοί δεν πρέπει να αμελούν τον “έλεον” (τη φιλανθρωπία) όπως κάποιες από τις Παρθένες (“αι μωραί”) αμέλησαν το ”έλαιον” (“ἔδει ἐνθυμηθῆναι, ὅτι αἱ λαμπάδες χωρὶς ἐλαίου φωτίζειν οὐ δύνανται”) διότι “ο νυμφίος έρχεται εν τω μέσω της νυκτός” (αυτό το τελευταίο είναι από τροπάριο που βασίζεται στην παραβολή).

4 comments:

  1. Καλησπέρα,
    θα ήθελα να κάνω ένα σχόλιο σχετικά με το
    `
    Αλλά το πιο πιθανό κατά τη γνώμη μου είναι ότι ο Χριστιανόπουλος –γόνος οικογένειας ψαλτών- ακούγοντας τη φράση στο Ευαγγέλιο να νόμισε ότι πρόκειται για “έλαιον”
    `

    Το συγκεκριμένο εμφανίζεται σίγουρα και στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο όταν ο Ιησούς τρώει με τους τελώνες κλπ κεφ Θ'.13.

    Το κατά Ματθαίον ευαγγέλιο ο Χριστιανόπουλος το έχει μεταφράσει και του πήρε περίπου 40 χρόνια όπως λέει ο ίδιος στο σημείωμα της μετάφρασης του για να καταλήξει στην μετάφραση.

    Οπότε εικάζω δεν το άκουσε από κάποια ψαλμωδία, αλλά κάπως εσκεμμένα το τοποθέτησε με τον τρόπο αυτό στο ποίημα.

    ReplyDelete
  2. Μια ακόμα σημαντική διόρθωση σχετικά με το:

    "Υπάρχει η φράση «ἔλεον θέλω καὶ οὐ θυσίαν» σε διάφορα χωρία της Αγίας Γραφής. . . μεταξύ των οποίων και στην παραβολή των Δέκα Παρθένων"

    Η παραβολή των δέκα παρθένων βρίσκεται στο κατά Ματθαίον ευαγγέλιο, κεφάλαιο 25 (κε'), εδάφια 1-13. Στην παραβολή αυτή δεν περιέχεται η έκφραση "έλεον θέλω και ου θυσίαν".
    Αναφέρεται μόνο η χρήση φωτιστικού ελαίου στα λυχνάρια ως τρόπος φωτισμού κατά τη νύχτα, και το καταληκτικό δίδαγμα είναι άσχετο με το έλεος, όπως αναφέρεται στο εδ. 13: "Αγρυπνείτε λοιπόν, διότι δεν εξεύρετε την ημέραν ουδέ την ώραν, κθ' ην ο Υιός του ανθρώπου έρχεται."

    Πιθανότατα αναφέρεστε στον σχολιασμό της παραβολής των δέκα παρθένων από τον Ιωάννη Χρυσόστομο (Joannis Chrysostomi Opera Omnia, vol. 7, σελ. 555, διαθέσιμο μέσω Google Books). Ωστόσο, πρέπει να σημειωθεί πως το έργο αυτό δεν αποτελεί μέρος της Αγίας Γραφής. Είναι σχολιασμός ενός σημαίνοντος εκκλησιαστικού προσώπου που έγραψε μετά τα μέσα του 4ου αι. μΧ, σχεδόν 300 χρόνια μετά τη συγγραφή του τελικού βιβλίου της Αγίας Γραφής (η Αποκάλυψις από τον συνονόματο απόστολο Ιωάννη, τον μαθητή του Ιησού Χριστού, γράφτηκε περ. το 95 μΧ).

    Σε κάθε περίπτωση, το ποίημα του Χριστιανόπουλου έχει τη δική του φιλοογική αξία και ενδιαφέρον.

    ReplyDelete
    Replies
    1. Ο άγιος Ιωάννης ο Χρυσόστομος δεν είναι σημαίνον εκκλησιαστικό προσώπο, είναι μεγάλος άγιος και πατέρας της εκκλησίας ,ερμηνεύει ,αναλύει την Αγία Γραφή με το Άγιο Πνεύμα , μας δίνει τα κρυφά νοήματα , Του μιλούσε στο αυτί ο απόστολος Παύλος ,για αυτό και στην κάρα του είναι αφθαρτό το δεξί αυτί του
      Μας δίνει αυτά που εμείς δεν μπορούμε να συλλάβουμε ως πνευματικά νήπια . Τα πατερικά κείμενα , το γεροντικό ,η φιλοκαλία ,είναι τα λυσάρια της Αγίας Γραφής και μας δίνονται από τους πατέρες της εκκλησίας .,για να τρεφόμαστε από τον λόγο του Θεού ,κάτι σανν τις αλεσμένες τροφές για μωρά
      Να είσαι καλά .

      Delete
  3. Πρόκειται για λογοπαίγνιο φυσικά. Έλαιον (λάδι) = λαδώνω, λαδώνομαι, παίρνω λεφτά, πουλιέμαι σεξουαλικά.

    ReplyDelete